Wat is verslaving
Bij het woord ‘verslaving’ denken mensen veelal aan junks die aan lager wal zijn geraakt en een continue drang naar alcohol, cocaïne en andere drugs hebben. Mensen die de straten onveilig maken en de maatschappij alleen maar tot last zijn.
Er is een andere werkelijkheid. De maatschappelijke verslaving binnen grote organisaties. Er bevinden zich mogelijk meer verslaafden in de boardroom, dan onder de brug.
Hoe krijg je een verslaving?
En waarom hebben verslaafden zoveel moeite om van een verslaving af te komen? Waar niemand echt bij stil staat is dat verslaving een chronische hersenziekte is die iedereen kan treffen. Het is een ziekte die niet simpelweg te genezen valt met wilskracht alleen. Verslaafden moeten dan ook niet gezien worden als zwakke mensen die niet flink genoeg zijn om met hun middelenmisbruik te stoppen. Verslaving is de grootste hersenziekte.
Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat bij het ontstaan als wel bij het verdere verloop van verslaving drie delen van de hersenen betrokken zijn, te weten:
- Het beloningscentrum
- Het geheugen
- De neo cortex
1. het beloningscentrum
Dit gedeelte van de hersenen zorgt ervoor dat bepaalde gedragingen met een prettig gevoel beloond worden. Alcohol, cocaïne en andere drugs kunnen het beloningscentrum op een krachtige manier prikkelen. Daarom ga je je na gebruik van deze middelen lekker voelen. Ook gedragingen die voor het voortbestaan van het leven van belang zijn, zoals eten en seksuele activiteit, kunnen voor deze prikkeling zorgen.
Het stofje wat verantwoordelijk is voor de prikkeling heet dopamine. De meeste drugs zorgen ervoor dat dopamine op een directe of een indirecte manier afgegeven wordt. De afgegeven dopamine wordt opgevangen door dopaminereceptoren.
Nu kan een bepaald gen ervoor zorgen dat er minder dopaminereceptoren zijn gevormd. Deze genetische structuur is erfelijk van aard. Het beloningscentrum functioneert dan minder goed, waardoor iemand minder goed in staat is te genieten. Bij deze mensen zal het gebruik van alcohol, cocaïne en andere drugs een zeer krachtige en positieve ervaring opleveren; hierdoor zijn zij vatbaarder voor verslaving.
Bovendien neemt door frequent gebruik van alcohol, cocaïne en andere drugs het aantal dopaminereceptoren af. Hierdoor zal steeds meer van het middel gebruikt moeten worden om het oorspronkelijke effect nog te kunnen voelen. We spreken dan vaak van ‘gewenning’ aan het middel, maar langdurig gebruik van alcohol, cocaïne en andere drugs levert blijvende verandering in het brein op. Er verandert dus iets definitiefs in het functioneren van de hersenen.
Samengevat zijn er dus twee redenen waarom verslaafden minder dopaminereceptoren hebben, namelijk door genetische bepaling en voortdurend gebruik van een middel.
2. Het geheugen
Dit gedeelte van de hersenen zorgt ervoor dat je positieve ervaringen vastlegt. Het positieve gevoel na gebruik en de omstandigheden waaronder dit gebruik plaatsvindt wordt in het geheugen opgeslagen. Deze herinneringen kunnen later een sterke trek of verlangen oproepen. De manier waarop herinneringen aan middelengebruik door het geheugen worden opgeslagen, betekent in zekere zin ook een verandering in de hersenen.
Zowel het beloningscentrum als het geheugen zijn gelokaliseerd nabij of in de middenhersenen, die op hun beurt betrokken zijn bij verlangens, instincten en emoties maar ook gevoelens als dorst en honger. Niet zelden lijdt langdurig middelengebruik van verstoring van dit soort affecten.
Uit wetenschappelijk onderzoek is tevens gebleken, dat bij verslaafden de neo cortex minder goed functioneert. De neo cortex vormt het rationele deel van de hersenen. Zij heeft tot taak de conflicten tussen verlangens naar het effect en de roes van middelen en rationele overwegingen tot een compromis te smeden. De middenhersenen zullen willen toegeven aan deze verlangens, de neo cortex zal dit willen voorkomen.
Een verslaving kan in alle lagen van de bevolking voorkomen. Vaak zetten stress, werkdruk, onzekerheid en een gevoel van onbehagen aan tot de start van middelengebruik. Maar het einde van middelengebruik en verslavingsgedrag is door de activiteiten in de hersenen doorgaans ver te zoeken.
Stoppen met een middel waaraan je verslaafd bent is helemaal niet simpel. Je eigen hersencellen gaan je dwarszitten; door een minder goed functionerend beloningssysteem (deels genetisch bepaald) en een minder goed functionerende neo cortex. Bovendien zorgt langdurig gebruik voor een definitieve verandering: er komen minder dopaminereceptoren en er ontstaan krachtige herinneringen. Door deze veranderingen raakt iemand nog vatbaarder voor verslaving.
Afkicken van een verslaving kun je niet alleen, daar heb je hulp bij nodig. Professionele hulp van mensen die je verslavingsproblemen (h)erkennen en ze serieus nemen in een instelling die je een succesvol bewezen behandeling kan aanbieden.
Denk je zelf verslaafd te zijn of ken je iemand die worstelt met de ziekte verslaving, wacht dan niet langer en zoek hulp! Een verslaafde is namelijk niet verantwoordelijk voor zijn ziekte, maar wel voor zijn herstel.
Vaak ontstaat een alcoholverslaving door meerdere oorzaken. Eén van de oorzaken is de erfelijke factor. Als verslavingsgedrag in de familie voorkomt heeft een kind grote kans om op latere leeftijd ook alcoholverslaafd te raken. Een andere oorzaak is de opvoeding; als kinderen opgroeien in een omgeving waar veel gedronken wordt, is de drempel voor hen lager om ook te gaan drinken.
Daarnaast kunnen stress, depressiviteit, onzekerheid en sociale dwang een rol spelen bij het ontstaan van een alcoholverslaving. Er treedt ook tolerantie of gewenning op. Dit betekent dat als je regelmatig drinkt, het effect bij dezelfde hoeveelheid alcohol minder is. Dus je moet meer drinken om aangeschoten of dronken te worden. Maar ook een druk sociaal leven kan een rol spelen. Denk hierbij aan veel borrels en etentjes waarbij alcohol in het spel is.
Wanneer de grens van alcoholgebruik verschuift naar misbruik dan ligt alcoholverslaving op de loer. Een alcoholverslaving kan snel volwassen vormen aannemen en ontwikkelt zich op drie fronten:
Psychisch > ontwikkelen van een onweerstaanbare behoefte aan alcohol
Lichamelijk > ontwikkelen van een steeds hogere tolerantie ten aanzien van alcohol
Sociaal > anders functioneren op werk en in vrije tijd
1. Psychische gevolgen van alcoholverslaving
Alcohol heeft tien minuten nodig om de hersenen te bereiken en te verdoven. Deze verdoving beïnvloedt de manier waarop zenuwen signalen aan elkaar doorgeven. Hoe meer alcohol iemand drinkt, hoe meer deze signaaloverdracht verstoord raakt. Hierdoor vallen remmingen weg, nemen concentratievermogen en geheugen af en verdwijnt zelfkritiek.
Langdurig alcoholgebruik maakt mensen afhankelijk. Het geheugen slaat situaties op waarin alcohol werd gebruikt. Wanneer men aan deze situaties wordt herinnerd, door prikkeling, maar ook bij het zien van bijvoorbeeld foto’s, vraagt het geheugen weer om alcohol. Zo ontwikkelt zich een onweerstaanbare behoefte.
Er is altijd wel een reden om een drankje te drinken en op de momenten dat een verslaafde drinkt, kan hij of zij niet meer stoppen. Omdat zelfkritiek verdwijnt, zal iemand de alcoholverslaving vrijwel altijd ontkennen. Men denkt lange tijd dat het drinkgedrag onder controle is, zelfs al wijst de praktijk anders uit. Angst, neerslachtige stemmingen, burn-out verschijnselen en verwardheid zijn symptomen die vaak gepaard gaan met alcoholverslaving.
2. Lichamelijke gevolgen van alcoholverslaving
Iemand die veel alcohol drinkt, ontwikkelt een steeds grotere tolerantie ten aanzien van alcohol. Hierdoor zijn er grotere hoeveelheden drank nodig om in een roes te raken. Ontwenningsverschijnselen als misselijkheid, transpireren, slecht slapen en een angstig en gespannen gevoel treden steeds vaker op als iemand geen alcohol drinkt. Om deze verschijnselen kwijt te raken, drinkt men opnieuw alcohol en zo belandt men in de vicieuze cirkel van een verslaving. Langdurig alcoholmisbruik richt grote lichamelijke schade aan bij kwetsbare organen.
De korte termijn risico’s zijn:
- Kater
- Alcoholvergiftiging
- Dik worden
- Slechte nachtrust
- Slechte adem
- Grey out & Black out; (gedeeltelijke) geheugenstoornis
- Misselijk en overgeven
- Onveilige seks
- Schade ongeboren kind; FAS syndroom
- Verslaving
De lange termijn risico’s zijn:
- Hart- en vaatziekten; hartinfarct, hartfalen, hartritmestoornissen
- Ontstoken maagslijmvlies
- Leverziekten; alcoholhepatitis, levercirrose, pancreatitis, hepatitis B
- Kanker; leverkanker, darmkanker, borstkanker, mondholtekanker, slokdarmkanker
- Alvleesklierontsteking
- Hersenbeschadiging; herseninfarct, dementie, Korsakov syndroom
- Psychose; delirium tremens, psychotische stoornissen met hallucinaties of wanen
3. Sociale gevolgen van alcoholverslaving
Iemand die alcoholverslaafd is, functioneert niet meer zoals zou moeten. Het alcoholgebruik is verschoven van bijzaak naar hoofdzaak in het leven. De alcoholverslaving in stand houden kost tijd en energie die niet meer in het werk of de sociale omgeving kan worden gestoken. Afspraken komt men niet na, het uiterlijk verslonst, doelen worden niet bereikt en het gevoel van eenzaamheid wordt vergroot omdat men druk is met het verbergen en ontkennen van de verslaving. Uiteindelijk komt men in een neerwaartse spiraal terecht die uitmondt in een totaal gebrek aan controle.
Eetverslaving
Er is één verslaving die nog niet besproken is en dat is een eetstoornis.
Heb jij je overgewicht te danken aan onbedwingbare eetbuien? Of ben je de controle kwijt over jouw eetgedrag? Wil je niet meer eten omdat je niet tevreden bent over je lichaam? Problemen met eten kunnen zich op verschillende manieren gaan uiten.
Sommige mensen hebben een onbedwingbare behoefte om steeds meer en meer te gaan eten, terwijl een ander juist steeds minder, of helemaal niet, wilt eten. Beide groepen vertonen kenmerken van een verslaving, alhoewel de term ‘eetstoornis’ misschien een betere benaming is.
Een eetverslaving kan als psychische aandoening gezien worden. Er is sprake van afwijkend gedrag ten opzichte van het eten. Dit gedrag kan zich uiten in heel erg veel willen eten, of juist zeer weinig tot niets willen eten. Er kan ook afwijkend gedrag worden vertoond in het soort eten. Obsessief bezig zijn met gezond eten of alleen maar een bepaald soort voedsel willen eten.
Er zijn erg veel soorten eetstoornissen te onderscheiden. Vaak worden ze gekenmerkt door dwangmatig gedrag wat erg moeilijk is om te draaien. We bespreken de 4 meest voorkomende stoornissen.
- anorexia nervosa
- boulimia nervosa
- binge eating
- orthorexia nervosa
1. anorexia nervosa
Anorexia nervosa wordt gekenmerkt door een vervormd zelfbeeld en een angst om dik te worden. Door het vervormde zelfbeeld wordt er geen normaal lichaamsgewicht nagestreefd. Het zijn vooral jonge meisjes die aan deze stoornis lijden.
De angst om dik te worden zorgt ervoor dat er weinig tot niets gegeten wordt. Dit kan tot veel lichamelijk- en geestelijke problemen leiden met de dood tot gevolg. Er is een langdurige behandeling nodig door specialisten om deze ziekte te behandelen.
2. boulimia nervosa
Boulimia nervosa kent periodes van hevige eetbuien die gevolgd worden door een drang om weer snel van het ingenomen voedsel af te komen. Braken komt hierdoor veelvuldig voor (vinger in de keel steken).
Ook kent boulimia periodes van vasten die vrijwel altijd weer opgevolgd worden door eetbuien. Overmatig sporten en het gebruik van laxeermiddelen komt ook voor. De patiënt is de controle kwijt over het eetgedrag. Deze afwisselende buien zorgen vaak voor lichamelijke- en geestelijke problemen.
3. binge eating
Binge-eating lijkt op boulimia nervosa, alleen zonder de behoefte om na een eetbui weer van het voedsel af te komen. Het braken en het gebruik van laxeermiddelen is hier niet van toepassing.
Binge-eating wordt vooral gekenmerkt door hevige eetbuien. In een korte periode wordt er grote hoeveelheden aan (ongezond) voedsel naar binnen gewerkt. Hierdoor ontstaat overgewicht en kent de patiënt veel schaamte. Psychische klachten als depressies komen veel voor.
4. orthorexia nervosa
Een vrij nieuwe stoornis die onlangs in kaart is gebracht. Hier heeft de patiënt een ongewone obsessie om alleen maar “gezond” voedsel te eten. Vaak zal dit leiden tot vegetarisme en wordt er geen vet en conserveringsmiddelen meer gegeten. Er wordt alleen nog maar biologisch gegeten waarbij rauwe groente en fruit de belangrijkste voedingsmiddelen worden.
Vaak eten patiënten die lijden aan orthorexia nervosa niet gevarieerd genoeg en krijgen ze te weinig essentiële voedingsstoffen binnen. Dit kan leiden tot diverse lichamelijke- en geestelijke problemen. Alhoewel orthorexia nervosa nog niet officieel als ziektebeeld wordt gezien zal dit, door de grote toename aan patiënten, hoogstwaarschijnlijk snel veranderen.
(bron: afkickkliniek en andere links)
